معرفی کولیس:
كوليس - Caliper ابزاری برای اندازه گیری است. این ابزار کاربرد های بسیار وسیعی در مهندسی، پزشکی و صنایع مختلف دارد. كوليس اولين بار در ژاپن و توسط فردي بنام ميتوتويو ابداع شد. کولیس ابعاد را به طور مستقیم و با دقت بالا اندازه گیری می کند. نحوه خواندن اندازه ها به نوع سنجش آن کولیس بستگی دارد. نوع سنجش کولیس به سه دسته تقسیم می شود نوع متداول آن به اسم کولیس ورنیه یا معمولی و یا کولیس ساده معروف است و نوع دیگر آن که کمی شبیه به ساعت است به کولیس ساعتی یا عقربه ای معروف است و نوع پیشرفته آن، کولیس دیجیتال یا رقمی است. کولیس دیجیتال دقیق ترین نوع کولیس موجود در بازارمی باشد و اینکه کاربرد آن نسبت به کولیس ورنیه و کولیس ساعتی بسیار آسان تر می باشد. دامنه اندازه گیری 0 تا 15 سانتی متری و 0 تا 20 و 0 تا 30 سانتی متری از سایز های متداول و پر مصرف کولیس ها هستند. دقت اندازه گیری کولیس نیز معمولا یک صدم و دو صدم میلی متر یا 0.0005 و 0.001 اینچ است.
وسيله اي بسيار كاربردي در مكانيك و نقشه كشي مي باشد. کولیس وسیله‌ای است که فاصلهٔ بین دو طرف یک شئ را اندازه می‌گیرد. برای این منظور کولیس را بین دو نقطه مطلوب قرار می‌دهیم و دو نقطه به وسیلهٔ دو فک مشخص میشود. سپس کولیس را بر می‌داریم حدفاصل دو فک به وسیله یک ابزار اندازه‌گیری هم چون خط‌کش خوانده میشود.از كوليس مي توان براي اندازه گيري قطرهاي داخلي، خارجي و عمق تجهيزات استفاده كرد.
در شكل زير قطعات تشكيل دهنده نوع دستي را مشاهده مي كنيد.
انواع کولیس
1. کولیس داخلی-داخل سنج (Inside caliper)
این نوع از کولیس برای اندازه‌گیری ابعاد داخلی اشیا به کار می‌رود. با توجه به شکل شاخک های کوتاه به این منظور استفاده میشوند.
2. کولیس خارجی-خارج سنج (Outside caliper)
این دسته از کولیس‌ها برای اندازه‌گیری ابعاد خارجی به کار می‌روند. به کارگیری این وسیله قابلیت تکرار پذیری و نیز دقت بالایی دارد. در اندازه‌گیری ابعاد بزرگ همچون قطر یک لوله بزرگ بسیار مفید میباشد.شاخک های بلند برای اینکار مناسب است.
3. کولیس ورنیه (Vernier caliper)
این نوع معروفترین نوع کولیس است. در بیشتر کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها از کولیس ورنیر استفاده میشود. مخترع این کولیس، ریاضی‌دانی به نام کولیس ورنیر بوده است. وی مقیاس ورنیر را ابداع کرد که در این نوع کولیس هم استفاده میشود. کولیس ورنیر برای اندازه‌گیری قطر داخلی یا خارجی اجسام بسیار مناسب است زیرا دهانه‌های آن به راحتی ثابت می‌مانند. بیشتر کولیس‌های ورنیر تا ۳۰ سانتیمتر را با دقت دو صدم میلیمتر اندازه‌گیری می‌کنند. . این کولیس‌ها قابلیت اندازه‌گیری قطر داخلی، قطر خارجی، عمق و گام را دارند.
4. کولیس عقربه‌ای (Dial caliper)
شکل کولیس عقربه‌ای را در زیر می‌بینید. بسیار شبیه به کولیس ورنیر است با این تفاوت که به جای درجه‌بندی خطی، یک عقربه برای نمایش طول دارد. عقربه با استفاده از یک چرخ دنده و یک سطح دندانه‌دار کار می‌کند. انواع کولیس عقربه‌ای می‌توانند بین ۱۵ سانتیمتر تا ۳۰ سانتیمتر را با دقت بین دو صدم میلیمتر تا یک هزارم میلیمتر اندازه‌گیری کنند.
5. کولیس دیجیتال- رقمی(Digital caliper)
این آخرین فناوری به کار رفته در ساخت کولیس است. کولیس دیجیتال شبیه به کولیس عقربه‌ای است با این تفاوت که به جای عقربه یک صفحه نمایشگر دارد و طول بر روی آن نمایش داده میشود. کمترین دقت این نوع کولیس‌ها در حد یک صدم میلیمتر است و معمولاً از سایر انواع کولیس دقیق‌تر هستند. علاوه بر این، می‌توانند طول را در واحدهای مختلف (متر، اینچ، فوت، …) نمایش دهند. یک دکمه صفر هم دارند که در هر نقطه‌ای میتوان عدد نمایشگر را صفر کرد. برخی از کولیس‌های دیجیتال به کامپیوتر هم متصل میشوند تا بتوان اطلاعات را مستقیم به یک فایل اکسل انتقال داد.
6. کولیس جنی یا پرگاری
این نوع کولیس برای خط انداختن بر روی چوب یا فلز مورد استفاده قرار می‌گیرد و قابلیت اندازه‌گیری ندارد. با استفاده از این کولیس میتوان فواصل را مقایسه کرد یا اینکه بخشی از فلز را برای برش مشخص نمود
7. کولیس فنردار
این نوع کولیس همانند کولیس پرگاری است ولی برای خط انداختن از آن استفاده نمی‌شود. با این نوع کولیس میتوان اندازه‌گیری انجام داد ولی باید از یک خط‌کش دیگر استفاده نمود یعنی اینکه خود کولیس درجه‌بندی ندارد. این نوع کولیس می‌تواند بین ۷ سانتیمتر تا ۳۰ سانتیمتر را اندازه‌گیری کند. هر چند امروزه از این نوع کولیس کمتر استفاده میشود ولی در صورت داشتن مهارت، به خوبی میتوان از آن بهره برد.
اندازه گیری با کولیس
براي اندازه گيري قطر داخلي از فك هاي بالايي استفاده مي كنيم.
از فك هاي پاييني براي اندازه گيري قطر بيروني استفاده مي كنيم.
براي اندازه گيري عمق قطعات از ميله انتهايي آن استفاده مي كنيم.
اصول و قواعد کار با کوليس
١- با توجه به نوع و دقت مورد نظر برای اندازه گيری لازم است کوليس مناسب با تقسيمات ميلی متری يا اينچی انتخاب نمایید.
٢- کوليس عيب و نقص نداشته، سالم بوده و عملکرد آن درست باشد.
٣- از باز کردن زياد پيچ قفل کشوی خودداری شود.
٤- با استفاده از پارچه تنظيف مخصوص، کوليس را کاملاً تميز کنيد (به ويژه سطح فک ها)
٥- کوليس را کاملاً ببنديد و از تطابق صفر ورنيه بر خط کش آن اطمينان حاصل کنيد.
٦- کوليس ورنيه را در دست راست قرار دهيد، به گونه ای که انگشتان دست راست روی پشت خط کش قرار گيرند و انگشت شست روی شستی آج دار کشوی ورنيه قرار گيرد.در اين حالت درجه بندی کوليس رو به روی شما قرار می گيرد.
توجه : برای افراد چپ دست کوليس مخصوص ساخته شده است، که با گرفتن آن با دست چپ، درجه بندی آن روبه روی شخص قرار می گیرد.
٧- در صورت نياز به گرفتن فک ثابت، آن را با دست چپ بگيريد.
٨- در اندازه گيری ها سعی کنيد قطعه کار را با قسمت تخت و پهن فکين درگير نماييد.
٩- کوليس را به صورت مايل روی قطعه کار قرار دهيد تا سطح درگيری آن زياد شود و اندازه گيری به صورت دقيق تر صورت گیرد.
توجه : از قسمت چاقويی فک ها برای اندازه گيری گلويی ها و شيارهای باريک استفاده شود.
١٠- در هنگام خواندن کوليس به صورت عمودی به آن نگاه شود.
١١- در هنگام تنظيم کردن کوليس روی قطعه کار، شستی (زائده آج دار) کوليس را به مقداری فشار دهيد که انگشت شست روی آن سر بخورد.
١٢- در کوليس های ساعتی قبل از استفاده، از تطابق عقربه بزرگ بر صفر صفحه بزرگ در حالت بسته بودن کوليس اطمينان حاصل نمایید.
١٣- در اندازه گيری ابعاد خارجی ابتدا دهانه کوليس را بيش تر از اندازه قطعه باز نموده و پس از استقرار کوليس روی قطعه کار، فک های کوليس را به قطعه بچسبانيد و اندازه را بخوانيد.
١٤- در اندازه گيری ابعاد داخلی، دهانه کوليس را کم تر از بعد مورد اندازه گيری باز کرده، شاخک های کوليس را در دهانه قطعه کار قرار داده و پس از چسباندن و ميزان کردن، اندازه را بخوانيد
١٥- در هر يک از حالات قبل اندازه های داخلی و خارجی برای به دست آوردن کوچک ترين و بزرگ ترين اندازه قطعه کار، کوليس را روی اندازه مورد نياز بچرخانيد تا بزرگ ترين و کوچک ترين اندازه احتمالی قطعه را بيابيد
البته به جای چرخش کوليس می توان قطعه کار را نيز چرخانيد.
١٦- مقدار نيروی وارد بر قطعه کار يک نيوتن است، که اين مقدار در حدود نيروی سُر دادن انگشت شست روی شستی پيش بينی شده روی کشوی کوليس است.
١٧ - چنان چه اندازه، در هنگام قرار گرفتن کوليس روی قطعه کار خوانده می شود نيازی به قفل کردن کشوی توسط پيچ قفل کننده آن نيست. ولی اگر لازم است کوليس را از کار جدا کنيد و سپس آن را بخوانيد در آن صورت لازم است قفل شود
براي خواندن اعداد روي آن ابتدا بايد دقت كنيم كه رديف بالايي سيستم اينچي است و رديف پاييني سيستم متريك است. فرض كنيد ميخواهيم قطر خارجي يك ميله استوانه را اندازه گيري كنيم. براي اينكار استوانه را بين دو فك پاييني قرار مي دهيم و سپس عدد مربوط خط كش اصلي مركزي مي خوانيم و براي شمارش خرده عدد به خط كش پاييني مراجعه مي كنيم و عدد مربوط به جايي كه خط هاي دو خط كش اصلي و خط كش پاييني دقيقا روبروي هم قرار گرفته اند را مي خوانيم و با عدد اصلي جمع مي كنيم تا قطر خارجي به دست آيد.
در اينجا عدد اصلي 13 است و عدد خط كش پاييني را خوانده و در 0.02 ضرب مي كنيم و با عدد اصلي جمع مي كنيم. علت اينكه در 0.02 ضرب مي كنيم اين است كه هر تقسيم بندي روي خط كش پاييني معادل 0.02 ميلي متر است. اين 0.02 همان دقت كوليس مي باشد. دقت كنيد كه كوليس شما ممكن است داراي دقت متفاوتي باشد و هر دقتي كه بود به جاي عدد 0.02 استفاده كنيد.
نكته مهم: براي تشخيص اينكه كوليس ما چه دقتي دارد ابتدا تعداد تقسيم بندي هاي روي قسمت پاييني را مي شماريم و سپس عدد 1 را بر آن عدد تقسيم مي كنيم و هر عددي كه حاصل شد دقت كوليس ما را مشخص مي كند. مثلا در شكل زير 50 تقسيم بندي ريز را مشاهده مي كنيد كه با اعداد 0 تا 10 مشخص شده است. حال عدد 1/50 دقت ما را بيان مي كند. حاصل تقسيم 1 بر 50 مقدار 0.02 مي باشد كه دقت كوليس ما است و در محاسبات از آن استفاده مي كنيم.
براي اندازه گيري با قسمت بالايي كوليس كه اينچي مي باشد به صورت زير اعداد را مي خوانيم.
کولیس پلاستیکی 15 سانتیمتری:
این کولیس از جنس پلاستیک مقاوم و با کیفیت و طول آن 15 سانتیمتر میباشد ،از ویژگی های آن میتوان به دقت بالا ،دارا بودن دو فک برای اندازه گیری درونی و بیرونی اشاره کرد .
از این کولیس با کارایی آسان ارزان و با کیفیت در انواع صنایع و برای اندازه گیری اجسام و سایل استفاده میشود.
سما موتور عرضه کننده انواع مدل های کولیس معمولی و دیجیتال با کیفیت به قیمت عمده
